■ ایفل؛ برجی که با هیچ بادی نمی‌لرزد بخش عمومی

برج ایفل یکی از نمادهای کشور فرانسه در پاریس است که در خیابان
شام‌دو‌مارس واقع شده و ارتفاعی معادل 324 متر دارد.

برج ایفل یکی از نمادهای کشور فرانسه در پاریس است که در خیابان شام‌دو‌مارس
واقع شده و ارتفاعی معادل 324 متر دارد. این برج که به خاطر سازنده‌اش (مهندس
گوستاو ایفل) به این نام شهرت یافته است، به عنوان بخشی از منظر شهری حاشیه‌ی رود
سن، از سال 1991 در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است.


ماجرای ساخت برج در سال 1884 و هنگامی آغاز می‌شود که امیل نوگوییه و موریس
کوچلن، دو مهندس اصلی کارخانة گوستاو ایفل، تصمیم می‌گیرند بنایی بلند، یک برج سیصد
متری، بسازند. آن‌ها معماری به نام استفان سووستر را خبر می‌کنند تا دربارة پروژه
با او مشورت کنند. پروژه ایفل واکنش‌های متفاوتی بر می‌انگیزد. در 14 فوربه 1887،
300 تن از هنرمندان نامه اعتراض‌آمیزی برای آلفاند، مدیر اجرائی پروژه ایفل، می‌نویسند
که در میان آن‌ها چهره‌های چون گای دو موپاسان، امیل زولا، آلکساندر دومای پسر،
شارل گرنیه و فرانسوآ کوپه نیز دیده می‌شود. این هنرمندان در عریضة خود، به نام
فرانسه، تاریخ و هنرش، ساختن برج بی‌مصرف و هیولاگونة ایفل را محکوم می‌کنند. اما
کسانی چون روسو و شاگال ایفل را می‌ستایند و در سال 1960 نیز رولان بارت در تحقیقات
جامع و کامل خود در باب نشانه شناسی این برج را مورد مطالعه قرار می‌دهد.


با وجود تمام واکنش‌های مثبت و منفی، ساخت برج ایفل آغاز می‌شود و ساختش دو سال و
دو ماه و پنج روز به طول می‌انجامد و در نمایشگاه جهانی سال 1889 حضور می‌یابد.
خالق این بنا گوستاو ایفل است که بیشترین شهرتش را مدیون ساخت سازه‌های بلند آهنی و
مقاوم در برابر باد چون «مجسمة آزادی»، «پل دره گذر گارابیت» و «نیوگاتی پو (لهستان،
1879)» است.

در ساخت برج ایفل بیش از هجده هزار قطعة آهنی و دو ملیون
پانصد هزار میخ پرچ به کار رفته و پنجاه مهندس و یک صد و سی و دو کارگر بر روی آن
کار کرده‌اند. این مهندسان تدابیر بسیاری اندیشیده‌اند تا نحوة خم کردن این میله‌های
عمودی را بیابند و آن را به ارتفاع 324 متری‌اش برسانند به طوری که در برابر هیچ
بادی نلرزد.

ایفل از زمان ساختش تا امروز هجده بار رنگ شده، یعنی
تقریباً هر هفت سال یک بار رنگ خورده است؛ نقاشی این بنا، به زعم سازنده‌اش، تمهیدی
است برای حفظ ساختار آهنینش. پس رنگ آن تاکنون بارها تغییر کرده است، در ابتدا قهوه‌ای-
قرمز بوده، سپس زرد مایل به سرخ و حالا به رنگ برنز است. در رنگ‌آمیزی برج، طیف‌های
متفاوتی آزموده شده است تا همه‌چیز به چشم مخاطبی که از دور بنا را می‌بیند یک‌پارچه
بیاید. نفاشان زمانی نزدیک به یک سال را در پای این برج گذرانده‌اند و شصت پردة رنگ
را آزموده‌اند تا به رنگ دلخواهشان رسیده‌اند. آخرین باری که ایفل رنگ شد سال 2001
بود که کار نقاشی نوامبر همان سال آغاز و ژوئن 2003 تمام شد.

گوستاو
ایفل در سال 1889 برج ایفل را تبدیل به یک لابرتوار علمی- تحقیقی کرد و وسایل
بسیاری در آن‌جا نصب کرد که از جملة آن‌ها می‌توان به فشار سنج و برقگیر اشاره کرد.
برج ایفل در پیشرفت این سه حوزة علمی نقش به سزائی ایفا کرده است: هواشناسی (دستگاه
مختلفی در برج بودند که تغییرات جوی را ثبت می‌کردند)، رادیو تلگراف و آیرودینامیک.
در سال 1906 نیز در برج یک ایستگاه رادیوئی راه اندازی شد که قطعاً در پیشرفت علم
امواج رادیوئی گام جدیدی محسوب می‌شد و گوستاو ایفل نیز آنقدر عمر کرد تا بالاخره
در سال1921، اولین پخش برنامه‌ای رادیوئی که از برج او مخابره می‌شد را بشنود.
علاوه بر این‌ها در طبقه سوم برج نیز موسساتی برای مطالعة نجوم و روان‌شناسی تاسیس
شده بود و برج ایفل که تنها بیست سال از ساخت آن می‌گذشت تبدیل به مکانی علمی-
فرهنگی- تفریحی شد.

از اتفاقات جالبی که در برج ایفل افتاده می‌توان به
بازدید آدولف هیتلر از آن اشاره کرد: در جریان اشغال فرانسه در سال 1940 هیتلر
تصمیم گرفت تا نوک برج برود و از آن‌جا به کل پاریس نگاه کند، اما فرانسوی‌های
آزادی خواه کابل‌های آسانسور را قطع کردند و هیتلر مجبور شد تمام هزار و هفتصد و
نود و دو پله‌ی برج را پیاده بالا برود. (بنا بر طرح ایفل، ابتدا بنا بر این بود که
تعداد پله‌ها با عدد سمبولیک 1789 (سال انقلاب فرانسه) منطبق باشد). در زمان سقوط
نازی‌ها نیز هیتلر از یکی از ژنرال‌هایش خواست تا برج ایفل را تخریب کند، اما ژنرال
فون شولتیتز که پاریس و بناهایش را بسیار دوست می‌داشت، از خون خود گذشت تا ایفل را
زنده نگه ‌دارد.

برج ایفل از معدود بناهای فرانسوی است که بدون هیچ
کمکی از دولت اداره می‌شود و درآمدی خوبی هم دارد که در سال 2003 بیش از 51 میلیون
یورو بود. نمایشگاهی که در برج ایفل برگزار می‌شود نیز بسیار اشتغال زاست: 250 نفر
حقوق بگیر ثابت (میزبانان، تکنسین‌ها و مسئولین بخش اداری) و 250 نفر دیگر که به
صورت متفرقه کسب درآمد می‌کنند (رستوان‌‌دارها و فروشندگان بوتیک‌ها) و پلیس و
کارکنان پست و ... . در کل ایفل یک منبع مالی ارزشمند برای فرانسه به شمار می‌رود.


برج ایفل از جذابیت بسیار بالائی برخوردار است. علاوه بر جذابیتی که خود برج داراست،
پارک‌های اطراف آن نیز شگفت انگیز‌اند، پارک‌های بزرگی که در هر فصل زیباتر از فصل
پیش‌اند. تعداد حیرت‌انگیز توریست‌ها یا پاریسی‌هایی که در پای این برج جمع می‌شوند
موید این نکته است.

در سرتاسر دنیا نمونه‌های تقلیدی بسیاری از برج
ایفل مشاهده می‌شود که بلند‌ترینشان با 333 متر «برج توکیو» در ژاپن است. در لس
آنجلس نیز برج ایفلی دیده می‌شود که طولش به اندازة نصف طول نمونة اصلی است. در
پراگ، بلک‌پول تاور(انگلستان) و لیون نیز نمونه‌های مشابهی دیده می‌شود.